โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวง แม่มะลอ

ความเป็นมาของโครงการ

ประธานอำนวยการโครงการพระเมตตาสมเด็จย่าได้มีหนังสือทุนการกุศลสมเด็จย่า ลงวันที่ 22  กุมภาพันธ์  2543  ขอให้มูลนิธิโครงการหลวงให้การสนับสนุนด้านวิชาการ  เทคนิคการปลูกพืช  และการตลาดให้แก่เกษตรกรบ้านแม่มะลอ ซึ่งเป็นชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยง  อาศัยในเขตอุทยานแห่งชาติอินทนนท์ และต่อมาสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูงและเจ้าหน้าที่ส่วนกลางมูลนิธิโครงการหลวงได้เข้าร่วมประชุมวางแผนพัฒนากับเกษตรกรตัวแทน จำนวน 19  ราย  ได้ตกลงในหลักการปลูกพืชผักส่งตลาดโครงการหลวงโดยเน้นการผลิตที่ปลอดภัยต่อผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อมในขั้นต้น กำหนดการปลูกหอมญี่ปุ่นเป็นพืชนำร่อง โดยได้เริ่มดำเนินการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ ตั้งแต่พ.ศ. 2549-ปัจจุบัน ภายใต้ชื่อ “โครงการขยายผลโครงการหลวงแม่มะลอ ต่อมาในปี 2560 ได้เปลี่ยนชื่อโครงการเป็น “โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ

ปีที่เริมดำเนินงาน : พ.ศ. 2549

สถานที่ตั้งของโครงการ

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ มีพื้นที่ดำเนินงานจำนวน 8 กลุ่มบ้าน ที่ตั้งหมู่บ้านอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ มีความสูงจระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 900–1,200 เมตร ใช้เวลาเดินทางจากตัวเมืองเชียงใหม่ประมาณ 2 ชั่วโมง 30 นาที ประชากรในพื้นที่มี 2 เผ่า คือ พื้นเมืองและกะเหรี่ยง

ที่ตั้ง  :  บ้านแม่มะลอ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่นาจร  อำเภอแม่แจ่ม  จังหวัดเชียงใหม่

พิกัด  :  E 440863 N 2058861

มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

ทิศเหนือ

ติดกับเขตพื้นที่

ตำบลแม่แม่นาจร อำเภอแจ่ม จังหวัดเชียงใหม่  

ทิศใต้    

ติดกับเขตพื้นที่

ตำบลช่างเคิ่ง อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่

ทิศตะวันออก

ติดกับเขตพื้นที่

ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ 

ทิศตะวันตก  

ติดกับเขตพื้นที่

ตำบลแม่ศึก อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่

กลุ่มบ้านเป้าหมายในการดำเนินงาน

กลุ่มบ้าน

ตำบล

ความสูงของพื้นที่ (เมตร)

บริบทของพื้นที่

ครัวเรือน

ประชากรรวม

ชนเผ่า

บ้านแม่มุ

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

239

665

กะเหรี่ยง

บ้านแม่นาจร

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

337

738

พื้นเมือง

บ้านแม่วาก

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

104

265

พื้นเมือง

บ้านสบวาก

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

81

234

พื้นเมือง

บ้านแม่มะลอ

แม่นาจร

900 - 1,200

นาข้าว ข้าวโพด

154

433

กะเหรี่ยง

บ้านใหม่พัฒนาสันติ

แม่นาจร

600 - 800

นาข้าว ข้าวโพด

92

318

กะเหรี่ยง

บ้านแม่นาจรเหนือ

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

259

577

พื้นเมือง

บ้านแม่หอย

แม่นาจร

500 - 600

นาข้าว ข้าวโพด

145

366

กะเหรี่ยง

รวม

1,411

3,596

2 ชนเผ่า

สภาพพื้นที่ของโครงการ

บริเวณหมู่บ้านตั้งอยู่ที่ความสูง 990 เมตร จากระดับน้ำทะเล มีลำห้วยแม่มะลอไหลผ่านหมู่บ้าน สภาพภูมิประเทศเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนมีที่ราบแคบๆ ทอดตามลำห้วยแม่มะลอ บริเวณที่ตั้งหมู่บ้านตั้งอยู่บริเวณที่มีโครงสร้างทางธรณีวิทยาเป็นหินแกรนิตมีอายุอยู่ในยุคคาร์บอนิเฟอรัสและจากแผนที่แสดงศักยภาพของดินเพื่อการเกษตรภาคเหนือของประเทศโดยกองสำรวจที่ดิน

สภาพภูมิอากาศ

ได้รับอิทธิพลของลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ที่พัดเอาความชุ่มชื้นและเมฆฝนเข้ามาทาให้ฝนตก และลมตะวันออกเฉียงเหนือที่พัดมาจากประเทศจีน จะนาความเย็นและความแห้งแล้งเข้ามาทาให้เกิดฤดูกาลต่างๆ โดยจะมีฤดูร้อนในช่วงระหว่างเดือนมีนาคม – พฤษภาคม ฤดูฝนในช่วงระหว่างเดือนมิถุนายน – พฤศจิกายน ปริมาณน้าฝน1,900 มิลลิเมตรต่อปี (หน่วยจัดการต้นน้าแม่ซา) และฤดูหนาวในช่วงระหว่างเดือน ธันวาคม – กุมภาพันธ์ สลับกันไปอย่างไรก็ตาม ในตอนล่างของพื้นที่ที่มีระดับความสูงต่ำกว่า 1,000 เมตร ลงมา มีสภาพอากาศแบบกึ่งเขตร้อน

แหล่งน้ำในพื้นที่โครงการ

แหล่งน้ำที่สำคัญสายหลักที่ใช้ในการเกษตร ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ ห้วยแม่วาก ห้วยแม่กากรอง และแม่น้าสายรองลงมา ได้แก่ ห้วยอีรวก ห้วยหมู่บ้าน ห้วยปู่ขุนนวก และสาหรับแหล่งน้ำที่ใช้บริโภค ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ และ ห้วยหมู่บ้าน ซึ่งทำเป็นแบบการต่อเป็นระบบประปาภูเขามาตามครัวเรือน

สภาพเศรษฐกิจ

ประชาชนส่วนใหญ่ คือร้อยละ 90 ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ส่วนที่เหลือประกอบอาชีพอื่นๆ เช่น รับจ้าง งานหัตถกรรม ค้าขาย รับราชการ และหาของป่า ทั้งนี้การทำการเกษตรส่วนใหญ่เป็นแบบปลูกพืชเชิงเดี่ยว ทำให้เกษตรกรมีปัญหารายได้ไม่เพียงพอต่อการดำรงชีพและมีหนี้สิน และยังมีการใช้สารกำจัดวัชพืช และปุ๋ยเคมีจำนวนมาก ส่วนการเลี้ยงสัตว์ เกษตรกรบางรายมีการเลี้ยงวัวพันธุ์พื้นเมืองเป็นอาชีพ มีการเลี้ยงไก่ และหมูพันธุ์พื้นเมือง เพื่อบริโภคในครัวเรือน

สภาพสิ่งแวดล้อมในพื้นที่โครงการ

เกษตรกรมีปัญหาการขาดแคลนน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคและการเกษตรในฤดูแล้ง เส้นทางลำเลียงผลผลิตจากหมู่บ้านค่อนข้างห่างไกลทำให้ต้นทุนการขนส่งสูง และเกษตรกรทาการเกษตรโดยใช้วิธีการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์ตามวิถีชีวิตดั้งเดิมซึ่งขาดองค์ความรู้ด้านการจัดการดินและการเพาะปลูกพืชเชิงอนุรักษ์ รวมถึงไม่มีแผนการใช้ประโยชน์ที่ดิน

โครงสร้างพื้นฐาน

ทุกกลุ่มบ้านและหลังคาเรือนในพื้นที่ดำเนินงานของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ มีไฟฟ้าใช้ทุกครัวเรือน มีคลื่นเสาสัญญาโทรศัพท์ ยกเว้นบางบ้าน มีน้ำอุปโภคและบริโภคทุกหลังคาเรือนโดยเป็นระบบประปาภูเขา แต่ไม่เพียงพอในฤดูแล้งและไม่สะอาดเท่าที่ควร และมีปัญหาขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรมาก เนื่องจากหมู่บ้านบางหมู่บ้านในเขตอยู่สูงกว่าระดับน้ำเส้นหลัก ในขณะที่ฝายและระบบประปาภูเขาที่อยู่สูง น้ำต้นทุนมีน้อย ซึ่งจากการดำเนินงานที่ผ่านมาได้รับการพัฒนาแหล่งน้ำจากหน่วยงานต่างๆแล้วบางส่วน